ژرف‌نگر هشدار می‌دهد: حمله مرد میانی در کمین داده‌های سازمان شما!

حمله مرد میانی یکی از روش‌های نفوذ است که ممکن شما با آن مواجه شده باشید یا دست‌کم اسم آن را شنیده باشید. در این نوع تهدید، مهاجم دقیقاً بین شما و سیستم یا کاربر مقصد قرار می‌گیرد، بدون آن‌که متوجه حضور آن باشید.

در ادامه این مقاله، شما را با ابعاد مختلف این تهدید و راهکارهای عملی مقابله با آن آشنا می‌کنیم و تجربه‌ای که ژرف‌نگر در این راه بدست آورده را در اختیار شما قرار می‌دهیم.

 MITM به چه حملاتی گفته می‌شود؟

حمله مرد میانی، نوع خاصی از نفوذ در بستر ارتباطات است که در آن، شخصی ثالث به‌صورت مخفیانه وارد ارتباط بین دو طرف، مثلاً شما و سرور یا شما و یک کاربر دیگر می‌شود و اطلاعات منتقل‌شده را شنود، دستکاری یا حتی بازنشر می‌کند. این تکنیک، یکی از زیرمجموعه‌های جدی در حوزه حملات سایبری محسوب می‌شود و به‌دلیل گستردگی دامنه و تنوع بسترهای قابل نفوذ، از اولویت‌های اصلی در امنیت شبکه‌های سازمانی و حتی کاربران شخصی به شمار می‌آید.

شما باید بدانید که این نوع تهدید معمولاً در بسترهایی ظاهر می‌شود که کاربران احساس امنیت دارند، مثل اتصال به یک شبکه Wi-Fi عمومی یا دسترسی به وب‌سایتی که گواهی SSL آن معتبر به نظر می‌رسد. اما مهاجم با استفاده از تکنیک‌هایی خاص، موفق می‌شود جریان اطلاعات را در لحظه رهگیری کند یا حتی آن را تغییر دهد.

مهم است که شما با شناخت دقیق این نوع نفوذ و روش‌های مختلف آن، بتوانید به موقع نشانه‌ها را تشخیص دهید و اقدامات لازم را برای حفاظت از سیستم‌ها و اطلاعات خود انجام دهید.

انواع حملات مرد میانی توسط مهاجمان

در این بخش، قصد داریم شما را با روش‌هایی آشنا کنیم که مهاجمان برای اجرای حمله مرد میانی مورد استفاده قرار می‌دهند. هر یک از این تکنیک‌ها در بسترهای خاصی اجرا می‌شوند و شناخت آن‌ها برای طراحی یک سامانه دفاعی قدرتمند مهم است.

حملات مرد میانی مبتنی بر شبکه مثل ARP Spoofing و DNS Spoofing

در این نوع نفوذ، مهاجم از نقاط ضعف ذاتی در پروتکل‌های پایه‌ی شبکه مثل ARP و DNS سوءاستفاده می‌کند تا خود را جای یکی از دستگاه‌های معتبر در شبکه معرفی کند. شما، اگر مراقب این موارد نباشید، ممکن است به‌جای ارسال داده به سرور واقعی، اطلاعات را مستقیماً به مهاجم تحویل دهید.

در ARP Spoofing، فرد نفوذگر با ارسال پاسخ‌های جعلی ARP، مسیر داده‌های شما را در شبکه‌های محلی منحرف می‌کند. در DNS Spoofing هم کاربر را به یک وب‌سایت تقلبی هدایت می‌کند که خیلی شبیه به نسخه اصلی طراحی شده، اما در عمل برای سرقت اطلاعات شما طراحی شده است.

استفاده از Fake Access Points و حملات Wi-Fi رایگان

یکی از روش‌هایی از حمله مرد میانی که در فضاهای عمومی دیده می‌شود، ایجاد نقاط دسترسی جعلی یا همان Fake Access Point  است. در ظاهر، شما به یک شبکه Wi-Fi معمولی متصل می‌شوید، اما در واقع ارتباط‌تان به‌طور کامل در کنترل مهاجم قرار دارد.

اگر عادت به استفاده از شبکه‌های عمومی دارید، باید بدانید که مهاجم می‌تواند با شبیه‌سازی نام یک شبکه وای‌فای معتبر، کاربران را به‌سادگی فریب دهد. در این وضعیت، تمام داده‌هایی که رد و بدل می‌شوند، شامل نام کاربری، رمز عبور، ایمیل‌ها و داده‌های سازمانی، به‌راحتی قابل شنود یا ذخیره‌سازی هستند.

حملات TLS Stripping و دخالت در کانکشن‌های HTTPS

در این روش، مهاجم بین کاربر و سرور HTTPS قرار می‌گیرد و در عین حال که تصور می‌کنید در حال ارتباط امن با سایت هستید، در واقع اتصال شما به HTTP تغییر یافته و رمزنگاری انتها به انتها از بین می‌رود.

اگر به گواهی SSL سایت‌ها دقت نکنید، یا سازمان شما فاقد مانیتورینگ مناسب ترافیک خروجی باشد، این روش به‌راحتی می‌تواند پیاده‌سازی شود. تکنیک‌هایی مثل SSL stripping دقیقاً با همین هدف طراحی شده‌اند تا ارتباط‌های امن را به نسخه‌های غیرایمن بازگردانند، بدون این‌که متوجه شوید.

ابزار و تکنیک‌های مورد استفاده در حملات MITM

برای درک بهتر حمله مرد میانی، لازم است شما با ابزارهایی آشنا شوید که بیشتر توسط مهاجمان در این نوع نفوذ استفاده می‌شوند. این ابزارها، هر یک با قابلیت‌ها و ویژگی‌های که دارند، مسیر شبیه‌سازی ارتباط، شنود یا دستکاری داده‌ها را برای نفوذگر هموار می‌کنند. شناخت این ابزارها از دید شما، می‌تواند به شناسایی رفتارهای مشکوک و تقویت زیرساخت دفاعی سازمان کمک جدی کند.

اتِرکَپ  Ettercap

 Ettercap یکی از ابزارهای قدرتمند شنود در حمله مرد میانی است که برای رهگیری بسته‌های داده، تزریق محتوا و اجرای حملات مبتنی بر جعل ARP طراحی شده است. این ابزار قابلیت اجرای هم‌زمان چند تکنیک شنود را دارد و به دلیل رابط گرافیکی مناسب، برای مهاجمان نیمه‌حرفه‌ای هم قابل استفاده است. اگر شما در محیطی با معماری باز فعالیت می‌کنید، Ettercap می‌تواند یکی از ابزارهای مورد علاقه مهاجم برای نقض ارتباطات بین دستگاه‌ها باشد.

کِین اند ایبل  Cain & Abel

این ابزار قدیمی ولی همچنان کاربردی، یکی از گزینه‌های شناخته شده برای اجرای روش‌های رهگیری و رمزگشایی ترافیک رمزنگاری‌شده است. Cain & Abel به مهاجم اجازه می‌دهد تا کلمات عبور را از طریق تکنیک‌هایی مثل شنود شبکه، حملات دیکشنری یا رمزگشایی پروتکل‌های ضعیف استخراج کند. در بسترهایی که الگوریتم‌های رمزنگاری قدیمی یا احراز هویت ناقص وجود دارد، این ابزار به‌راحتی می‌تواند مسیر ارتباطی شما را در معرض تهدید قرار دهد.

وایِرشَارک Wireshark  

Wireshark  به خودی خود یک ابزار نفوذ در حمله مرد میانی نیست، اما به‌دلیل قدرت فوق‌العاده‌ای که در تجزیه‌وتحلیل بسته‌های داده دارد، توسط مهاجمان برای بررسی جزئیات ارتباطات شبکه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر شما بخواهید الگوهای مشکوک را بررسی کنید، یا رفتار ترافیکی را پایش نمایید،Wireshark  می‌تواند در کنار تیم مدافع همان‌قدر مفید باشد که در دست مهاجم خطرناک است.

بیتِرکَپ Bettercap

 Bettercap نسخه به‌روزشده‌ای از Ettercap محسوب می‌شود که با ساختار ماژولار و انعطاف‌پذیری بالا، به مهاجم اجازه می‌دهد حملاتی مثل جعل DNS، تزریق جاوااسکریپت، و شنود HTTPS را به‌شکل هدفمند و دقیق اجرا کند. اگر در زیرساخت ارتباطی شما از پروتکل‌های قدیمی یا رمزنگاری غیراستاندارد استفاده شده باشد،Bettercap  می‌تواند تهدیدی برای امنیت تبادل اطلاعات باشد.

برپ سوئیت Burp Suite

Burp Suite  یکی از ابزارهای تست نفوذ در حمله مرد میانی در لایه‌های اپلیکیشن است که قابلیت‌هایی مثل رهگیری درخواست‌ها و پاسخ‌های HTTP/S، تزریق کد، شناسایی آسیب‌پذیری‌ها و مدیریت نشست را در اختیار مهاجم قرار می‌دهد.

نحوه شناسایی حمله مرد میانی در سازمان‌ها

یکی از تهدیدهایی که ممکن است در لایه‌های ارتباطی شبکه رخ دهد، حمله مرد میانی است. برای شناسایی این نوع دست‌درازی، نیاز است که شما رفتار ترافیک شبکه را به‌دقت بررسی کرده و هرگونه بی‌نظمی در تبادل داده‌ها را جدی بگیرید. معمولاً یکی از نشانه‌های اصلی وجود چنین تهدیدی، تغییرات مشکوک در گواهی‌های دیجیتال HTTPS یا قطع و وصل غیرعادی ارتباطات رمزگذاری‌شده است. اگر شما متوجه شدید که گواهی یک وب‌سایت ناگهان تغییر کرده یا مرورگر هشدارهای امنیتی بیشتری از حالت معمول نمایش می‌دهد، بهتر است بررسی دقیقی انجام دهید.

در این زمینه، استفاده از راهکارهایی مثل WAF یا دیوار آتش تحت وب می‌تواند به‌عنوان یک لایه دفاعی اولیه مفید باشد، اما نباید فقط به آن اکتفا کنید. تحلیل رفتاری کاربران، ثبت و تحلیل لاگ‌ها، بررسی داده‌های عبوری از طریق ابزارهای نظارتی، و همینطور پایش پیوسته گواهی‌های دیجیتال باید به‌صورت هم‌زمان انجام شوند.

بهترین راهکار برای جلوگیری از حمله MITM

واقعیت این است که حمله مرد میانی برخلاف بعضی تهدیدهای ساده‌تر، معمولاً از طریق ضعف‌های پنهان در لایه‌های ارتباطی و احراز هویت به سیستم نفوذ می‌کند. پس، راهکارهای مقابله با این تهدید باید چند‌لایه، دقیق و کامل باشند.

اولین قدم، رمزنگاری سرتاسری (End-to-End Encryption) است. زمانی که داده‌ها در مبدأ رمزگذاری و فقط در مقصد رمزگشایی می‌شوند، حتی اگر فرد مهاجم بتواند ترافیک را شنود کند، عملاً امکان خواندن یا تغییر محتوا را نخواهد داشت. اما شما نباید به این تکنیک فقد اطمینان کنید. چون مهاجم در این نوع سوءاستفاده، معمولا تلاش می‌کند طوری اعتماد کاربران را جلب کرده و جای یکی از طرفین ارتباط را بگیرد.

یکی دیگر از راهکارهایی که در حمله مرد میانی مؤثر است، استفاده از پهنای باند اختصاصی برای انتقال داده‌ها است. این روش همانطور که کنترل بهتری بر جریان اطلاعات ایجاد می‌کند، بلکه مسیرهای ارتباطی را از دسترسی عمومی و ناامن جدا می‌سازد. به همین دلیل، احتمال نفوذ فردی به ترافیک شما خیلی زیاد کاهش می‌یابد.

همچنین توصیه می‌کنیم که از سامانه‌های مانیتورینگ بلادرنگ استفاده کنید. این ابزارها قادرند رفتار غیرعادی شبکه را شناسایی کرده و هشدارهای فوری صادر کنند. هرگونه تلاش برای جعل هویت، تغییر در گواهی‌ها، یا انحراف مسیر ترافیک می‌تواند به‌سرعت قابل شناسایی باشد، به شرط اینکه ساختار نظارتی مناسبی در شبکه سازمان شما پیاده‌سازی شده باشد.

مورد آخر هم این است که آموزش‌های امنیتی را برای اعضای تیم‌تان جدی بگیرید. چون تجربه نشان داده، خیلی از موارد شنود، نه از ضعف فنی بلکه به‌دلیل اشتباهات انسانی و اعتماد بی‌جا به لینک‌ها یا گواهی‌های جعلی رخ می‌دهند.

پیشنهاد ژرف‌نگر برای جلوگیری از حمله مرد میانی

یک پیشنهاد ژرف‌نگر برای جلوگیری از حمله مرد میانی، استفاده از معماری امنیتی چندلایه همراه با هوش مصنوعی است. اگر شما بتوانید الگوریتم‌هایی را پیاده‌سازی کنید که به‌صورت مستمر، تغییرات جزئی در رفتار ارتباطی سیستم‌ها و کاربران را تحلیل کنند، عملاً راه نفوذ مهاجم به کانال ارتباطی‌تان بسته خواهد شد.

پیشنهاد بعدی ژرف‌نگر استفاده از نورونتا است. مزیت این نوع سیستم‌ها در دقت بالای آن‌ها در تمایز بین فعالیت‌های مشروع و مخرب است. به عبارتی، این روش فقط به رویدادها واکنش نشان نمی‌دهد، بلکه پیش‌بینی‌گر هم هست.

جمع‌بندی

حمله مرد میانی معمولاً بدون برجای گذاشتن رد مستقیم اتفاق می‌افتد. درست به همین دلیل است که برای مقابله با این نوع دست‌درازی، نمی‌توانید فقط به ابزارهای سطحی اکتفا کنید.

شما باید از مجموعه‌ای از راهکارهای تخصصی استفاده کنید. در این مسیر، شرکت ژرف‌نگر توانسته یکی از پیشرفته‌ترین راهکارهای مقابله با تهدیدات ارتباطی را ارائه دهد. محصولات این شرکت بر پایه تجربه‌های واقعی، طراحی شده‌اند تا امنیت شبکه‌های سازمانی شما را در برابر پیشرفته‌ترین الگوهای نفوذ تضمین کنند. اگر به‌دنبال امنیتی پایدار هستید، ژرف‌نگر انتخاب درستی برای شما خواهد بود.